Öne Çıkanlar
A
C
D
F
G
H
J
L
M
P
S
Ş
V
W
-
A. Ali Özer
-
Aleksandr Puşkin1799’da, zengin ve aydın bir ailenin çocuğu olarak Moskova’da doğdu. Zamanın soylu aile çocuklarının tümü gibi, ilköğrenimini Fransızca gördü. Puşkin, Batı kültürü ve özgürlükçü düşünceyle Rus halk duyarlığını kaynaştırdığı yapıtlarında, Rus yazın dilini gerek sözcük dağarcığı gerekse tümce yapısı ve anlatım özellikleri bakımından arındırmış ve zenginleştirmiş, bu dile çağdaş ve ulusal bir yapı kazandırmış, yapıtlarında ilk kez Rus toplumunun özelliklerini yansıtan tipler yaratmakla Rus yazınında gerçekçiliğin öncüsü olmuştur.
Bağımsız, özgürlükçü kişiliği ve dönemin ilerici okur yığınları arasında geniş yaygınlık kazanan yapıtları nedeniyle monarşi yönetiminin sürekli baskıları altında yaşayan Aleksandr Puşkin 1837’de komploya çok benzeyen bir düello sonucunda, henüz otuz sekiz yaşındayken yaşamını yitirmiştir. Ruslan ile Ludmila, Çingeneler, Bahçesaray Çeşmesi, Kafkas Tutsağı, Yevgeni Onegin, Maça Kızı, Boris Godunov, Byelkin’in Hikâyeleri, Dubrovski, Yüzbaşının Kızı, Erzurum Yolculuğu eserlerinden bazılarıdır. -
Alexandre DumasAlexandre Dumas 1802’de Saint Domingue’de (günümüzde Haiti) soylu bir Fransız adamla Afrikalı bir kölenin oğlu olarak dünyaya geldi. On dört yaşında askeri bir eğitim alması için babasının Fransa’ya götürdüğü Dumas, babasının aristokrat olması sayesinde edebi çevreye giriş yapabildi. Yazarlık kariyerine oyun yazarak başlayan Dumas kısa sürede çok ünlü oldu ve Théâtre Historique’i kurdu. İtalya ve Rusya'da da yaşayan yazar 1864'te Paris'e geri döndü ve Fransa'da vefat etti. Pek çok türde sevilen eserler veren Alexandre Dumas en çok Monte Cristo Kontu ve Üç Silahşörler ile tanınıyor.
-
Anonim
-
Antoine de Saint-Exupery
-
Anton Çehov29 Ocak 1860’ta Azak Denizi kıyılarındaki Taganrog’da bakkal bir babanın oğlu olarak dünyaya geldi. Çehov, babasının yerine dükkânın işleriyle de ilgilendiğinden lise eğitimi uzadıkça uzadı. Zor koşullar altında geçen çocukluk yılları, hikâyelerinde çocuklara geniş yer vermesine ve hep hüzünlü, incinmiş çocukları anlatmasına neden oldu.
1879’da liseyi bitirdi ve Moskova’ya giderek tıp fakültesine girdi; 1884’te doktor oldu. Tıp öğrenimi sırasında ailenin geçimine katkıda bulunmak için çeşitli dergilerde yazılar yazdı. Bu dönemde yazdığı yazılarını Melpomene’nin Masalları adlı kitapta toplayarak üniversiteyi bitirdiği yıl ilk kitabını yayımladı. Çehov, üniversiteyi bitirir bitirmez hekimliğe başladı.
“Cerrahlık”, “Cansız Ceset”, “Kaçak” adlı hikâyelerini bu dönemde yazdı. Hekimlik çok vaktini aldığından yazmasına engel olmaya başlayınca hekimlikten vazgeçip yazarlığa yöneldi. Doktorluğunun yazarlığı üzerinde etkisi büyüktür. Pek çok kimse onun Çarlık Rusyası’nı anlatışını, bir doktorun hastalığı teşhis edişine benzetir.
1894’ün bir bölümünü yurt dışında geçirdi. Bu arada vereme yakalandı, tedavi için Kırım’a geçti. 1898’de Sanat Tiyatrosu’nu Stanslavski ile birlikte kuran Nemiroviç- Dantçenko Martı’yı sahnelemek için Çehov’dan izin istedi, bu arada Çehov ileride evleneceği aktris Olga Knipper’le tanıştı. 1899’da Vanya Dayı’nın ilk gösterimi yapıldı.
Sağlığı bozulan Çehov, eşi ile birlikte Almanya’ya gitti ve 15 Temmuz’da Badenwiller’da öldü. -
Charles Dickens(1812-1870) İngiliz romancı. Mutlu bir çocukluğun ardından, babasının hapse girmesi üzerine, on bir yaşında bir fabrikaya girerek çalışmak zorunda kaldı. Ailesinin durumu biraz düzelince iki yıl okula gitti. Bir süre noterin yanında çalıştı. 19 yaşında gazeteciliğe başladı. Londra hayatı üzerine yazılar yazdı. 1842'de ABD'ye, 1848'de Fransa ve İtalya'ya gitti. Londra'ya dönünce uzun ömürlü olmayan gazeteler çıkardı. Dickens, realist roman akımının öncülerinden sayılır. Romanlarındaki kişileri çevresinden seçmiştir. İşlediği konularda mizah ve acıyı birlikte yürütmüştür.
-
Daniel Defoeİngiliz yazar ve gazeteci Daniel Defoe 1660’da Londra’da doğdu. Hollanda kökenli ailesi Protestan’dı. Kiliseye girmek üzere iyi bir eğitim alarak yetişti, ama tercihini ticarete atılmaktan yana kullandı. Yaşamı boyunca fırsat buldukça ticaretle ilgilendi, ancak hiç bir zaman zengin olamadı. Daniel Defoe siyasetle de ilgilendi. Tıpkı ticarette olduğu gibi, siyasi faaliyetleri de başını derde soktu. Bir yazısından dolayı hapse düştü ve hayatının en zor dönemini orada geçirdi. Bu durumdan kurtulmak için dönemin güçlü isimlerinden politikacı Robert Harley’nin koruması altına girdi. Siyasi inançlarını özgürlüğü için geride bırakan Defoe, bu acı tecrübeden sonra onu kim gözetirse onun yanındaydı. 24 Nisan 1731’de borçlu olduğu pek çok kişiden saklanırken hayatını kaybetti. 1719 yılında yazdığı Robinson Crusoe ile ün kazandı. Robinson Crusoe pek çok eleştirmene göre yazılan ilk romandır. Defoe, bu açıdan çağdaş romanın babası olarak görülür. Hayatı boyunca borçları ve politika sahnesindeki tavırları nedeniyle eleştirilmiştir. Önemli eserlerinden bazıları: Robinson Crusoe (1719), Moll Flanders (1722), The True-Born Englishman (1701), Roxana (1724)…
-
Franz Kafka3 Temmuz 1883’te Prag, Bohemya’da doğdu. 1889’dan 1893’e kadar Alman Erkek Okulunda okudu. 1901’de son derece sıkı ve klasikleri temel alan bir ortaokul olan Altstädter Gymnasium’dan mezun oldu. Daha sonra Charles Ferdinand Üniversitesi’ne devam etti. Burada önce kimya okumayı düşündü, ancak sonra hukuk okumaya karar verdi.
İlk yılının sonunda kendinden bir yaş küçük Max Brod’la tanıştı ve ömrü boyunca yakın arkadaş kaldılar. 18 Temmuz 1906’da hukuk bölümünde doktorluk unvanı aldı.
1912’de, Max Brod’un evinde, Berlin’de yaşayan Felice Bauer ile tanıştı. Sonraki beş yıl boyunca sürekli haberleştiler, sık sık buluştular ve iki kere evlenmek üzere nişanlandılar. İlişkileri 1917’de sona erdi. Tüberküloz olan Kafka, sık sık ailesinin, özellikle de kız kardeşi Ottla’nın ilgisine ihtiyaç duyuyordu. Kafka, tüberküloz ve huzursuz tabiatının yanında migren ve uykusuzluk gibi büyük bir stres ve gerilime sebep olan sağlık sorunları yaşıyordu. Bütün bunlarla alternatif tıbbın tedavi rejimleriyle başa çıkmaya çalıştı, ancak tüberkülozu daha da kötüleşti. Prag’a geri döndü ve iyileşmek için Doktor Hoffman’ın sanatoryumuna gitti. Burada, 3 Haziran 1924’te hayatını kaybetti. -
Fyodor Dostoyevski
30 Ekim 1821’de Moskova’da, babasının doktor olarak görev yaptığı Yoksullar Hastanesi’ne ait bir apartmanda doğdu. Babası sert ve acımasızdı. Annesini on beş yaşında kaybetti. 1837’de annesinin ölümünün ardından babasının yanından ayrılarak St. Petersburg’a taşındı ve orada Askerî Mühendislik Okulu’na kabul edildi. Öğrencilik yıllarını Rus ve Avrupa edebiyatının önde gelen yazarlarının eserlerini okuyarak geçirdi. Kısa bir süre askerlik yaptıktan sonra ayrılıp edebiyatla uğraşmaya başladı. İlk romanı İnsancıklar’ı 1846’da kaleme aldı. 1954’te yayımlanan bu roman, Rus edebiyatının ilk toplumsal romanı sayılır. Bu eserin basılmasından sonra ünlendi. 1879’da en büyük romanı Karamozov Kardeşler’i yazmaya başladı. Yaşamının son döneminde Petersburg yakınlarında küçük bir kasaba olan Staraya Russa’da yaşadı. 28 Ocak 1881’de burada yaşamını yitirdi.
Günümüzde de en çok okunan yazarlar arasında yer alan Dostoyevski, eserlerinde iki dünya savaşı arasında kalmış bir kuşağın ahlaki, dinî, siyasi buhranlarını, etkileyici bir dil ve ustalıkla dile getirmiştir. Gözlemlerinin keskinliği, ayrıntılara verdiği önem, eserlerindeki sağlam karakterleri ve roman kurgulamadaki ustalığıyla, Avrupa’da ve Rusya’da kendisinden sonra gelen hemen tüm yazarlar üzerinde etkili olmuş, dünyadaki edebiyat ve düşün akımlarında önemli rol oynamıştır.
Amcanın Rüyası, Beyaz Geceler, Uysal Kız, Budala, Ecinniler, Ev Sahibesi, İnsancıklar, Karamazov Kardeşler, Kumarbaz, Ölüler Evinden Anılar, Öteki Ben, Suç ve Ceza, Yeraltından Notlar başlıca eserleri arasında yer alır.
-
Gogol
-
Honoré De BalzacBalzac, güneyli, köylü kökenli bir ailedendi. Kız kardeşi Laure (de Surville) Honoré’nin tek çocukluk arkadaşıydı ve ilk yaşamöyküsünü yazan da o oldu. Balzac yaklaşık altı yıl Vendome’daki Collège des Oratoriens’da okudu. Napoléon’un devrilmesinden sonra ailesi Paris’e taşındı. Balzac burada iki yıl daha okula gitti, sonra üç yıl bir avukatın bürosunda çalıştı. Ama edebiyatı meslek edinmeye karar vermişti. Trajedi türünü denediği Cromwell (1819) ile başarı elde edemeyince romana yöneldi. Para kazanmak amacıyla tarihsel, mizahi ve gotik romanlar yazdı. Yayıncı, matbaacı ve hurufatçı olarak iş yaşamını denedi. 1828’de iflasın eşiğine gelince işten çekildi, ama bir daha borçtan kurtulamadı. Yeniden yazarlığa döndü. Edebiyat tarihinde, Balzac kadar etkili olabilmiş çok az Fransız yazarı vardır. Bu etki, romancılar üstünde olduğu kadar oyun yazarları ve tarihçiler üstünde de görülmüş. Balzac, roman anlayışıyla, yapıtlarının bazılarında Victor Hugo’yu ve Gustave Flaubert’i, Goncourt kardeşleri, Zola’yı, Daudet’yi, Maupassant ve izleyicilerini, ayrıca XX. yy ortasına kadar birçok romancıyı, hatta Proust’u bile etkilemiş bir ustadır.
-
Jack London
-
Johann Wolfgang Von GoetheAlman edebiyatının ve klasizmin en büyük yazarlarından olan Goethe, 28 ağustos 1749’da Frankfurt’da doğdu. Varlıklı bir aileden gelen babası tarafından Aydınlanma düşüncesinin ideallerine göre yetiştirildi. Küçük yaşta Fransızca, Latince ve Eski Yunanca öğrendi, güzel sanatlar ve tiyatroyu tanıdı. 1765’de hukuk eğitimine başladı ancak hastalanıp evine döndü. Din ve mistisizmle tanışması bu dönemdedir. İyileşince, hukuk eğitimini Strasbourg’da tamamladı. Dil üzerine araştırmalar yapan Herder’le dostluk kurdu. Parlak bir gençti Goethe. 1775’de Weimar Dükü tarafından elçilik danışmanlığına atandı ve 1782’de “von” unvanını aldı. Schiller’le tanıştıktan sonra birbirlerinden çok etkilendiler. Siyasi karışıklar ve toplumsal patlamalara, 1805’de Schiller’in ölümü de eklenince çok sarsılan Goethe, Jena’dan ayrıldı. Yaşı da hayli ilerlemişti, köşesine çekildi; yazdı, durmadan yazdı ve hayatının en üretken dönemini geçirdi. 22 Mart 1832’de Weimar’da öldü.
-
Jules VerneJules Gabriel Verne 8 Şubat 1828’de Fransa, Nantes’de dünyaya geldi. Verne zengin bir ailede dünyaya gelmişti ve babası onun kendisi gibi avukat olmasını istiyordu. Babasının mesleğini devam ettirmek istemeyen Verne hikâye ve oyun yazmak için kısa süre sonra avukatlığı bıraktı. Daha sonra Dünya’nın Merkezine Yolculuk, Denizler Altında Yirmi Bin Fersah ve Seksen Günde Devriâlem gibi eserler ortaya koydu.
-
Lev Tolstoy
Toprak sahibi soylu bir ailenin oğlu olarak 28 Ağustos 1828’de doğdu. 16 yaşında Kazan Üniversitesi’ne başladı, ama resmi eğitime duyduğu tepki nedeniyle okulu bırakıp çiftliğe geri döndü. 24 yaşında orduya katılıp bir süre subaylık yaptı, ama savaşa duyduğu nefret dolayısıyla onu da bıraktı ve 29 yaşında Avrupa seyahatine çıktı. Bu yolculukta Proudhon’la tanıştı. Eve döndüğünde köylü çocuklar için bir okul açıp alternatif bir eğitim sistemi kullandı. 1869’da Savaş ve Barış’ı yayımladıktan sonra bunalıma girdi ve manastıra çekildi. Ömrünün sonlarına doğru sade bir hayat yaşamaya başladı. 1910 yılında 28 Ekim gecesi evini terk etti. 10 gün sonra bir tren istasyonunda hayatını kaybetti. Shakespeare’den sonra eserleri en çok çevrilen yazardır. Rus edebiyatının en büyük isimlerinden olan Tolstoy’un başlıca eserleri şunlardır: Çocukluğum, Ivan Ilyiç’in Ölümü, Kazaklar, Savaş ve Barış, Anna Karenina, Diriliş, Hacı Murat…
-
Lewis CarrollEdebiyat alanında verdiği eserlerde Lewis Carroll müstearını kullanan Charles Lutwidge Dodgson 1832 yılında Daresbury, İngiltere’de doğdu. On iki yaşına kadar evde eğitim gören Dodgson zekâsıyla ailesini ve çevresindekileri çok etkileyince önce Richmond, daha sonra Rugby Okulu’na gönderildi. 1850 yılında Oxford Üniversitesine başlayan Dodgson 1851’de annesini kaybetti. Okul yılları boyunca matematik alanında pek çok ödül aldı. 1855’te Christ Church’te matematik öğretmenliği yapmaya başladı ve ölümüne kadar orada kaldı. Dodgson’ın matematiğe olduğu kadar edebiyat ve fotoğrafçılığa da ilgisi vardı. Küçük yaştan beri kısa hikâyeler ve şiirler yazan Dodgson bunları ailesinin dergisinde ve küçük gazetelerde yayımladı. Lewis Carroll adıyla yayımladığı ilk çalışma ise 1856’da The Train dergisine gönderdiği “Yalnızlık” adlı şiiriydi. 1862 yılında arkadaşı Henry Liddell ve kızları Lorina, Alice ve Edith ile bir tekne turundayken üç küçük kıza daha sonra Alice Harikalar Diyarında olacak hikayeyi anlattı. Alice Liddell hikâyeyi kağıda dökmesi için yalvarınca, Dodgson 1864’te ona eliyle yazdığı, resimli bir örneği hediye etti. Dodgson kitabı hediye etmeden önce arkadaşı MacDonald kitabın ilk halini okumuştu. Onun çocukları da hikâyeyi çok beğenince Dodgson kitabı yayımlamaya karar verdi. Kitap İngiltere’de inanılmaz bir ün kazandı. 1871’de Dodgson Alice’in hikâyesinin devamı olan Through the Looking-Glass and What Alice Found There’i yayımladı. 1876’da Alice kitaplarıyla aynı türde bir şiir olan The Hunting of the Snark’ı yayımlayan Dodgson, uzun bir aradan sonra, 1895’de edebiyat dünyasına Sylvie and Bruno ile dönüş yaptı. Dodgson edebiyatın yanı sıra, matematik alanında gerçek adıyla yayımladığı bir düzineden fazla kitap yazdı. 14 Ocak 1898’de kız kardeşinin evinde zatürreeden öldü.
-
Maksim Gorki
-
Mark Twain30 Kasım 1835’te Florida’da doğdu. Dizgi çıraklığı, Mississippi nehrinde rehberlik ve altın arayıcılığı yaptıktan sonra Kaliforniya’ya giderek gazetecilik yapmaya başladı. Yerel gazeteler için çalışan Twain, ücretli olarak konferans gezilerine çıktı. Yazarlığa uzak ve orta batıdan izler taşıyan grotesk, mizahi hikâyelerle başlayan Twain, Calaveras Country’nin Ünlü Sıçrayan Kurbağası adlı yapıtıyla ulusal düzeyde kendini kabul ettirdi. Hannibal ve Mississisppi’de geçen gençlik günlerinin anılarını Mark Twain adının dünyaya yayılmasını sağlayan hümanist romanları Tom Sawyer’in Maceraları ve Huckleberry Finn’in Maceraları adlı kitaplarında topladı. Ernest Hemingway “Tüm Amerikan edebiyatı ondan doğmuştur,” diyerek Twain’in eserinin önemini vurgular.
Yazarın ölümünden sonra yayımlanan yapıtlarından Esrarengiz Yabancı o güne kadar geçerli olan Mark Twain imgesinin sarsılmasına neden olmuştur. Mark Twain bu büyük yergisel romanında, savaş olgusuyla insanın ahlaksal nitelikleriyle derinliğine bir hesaplaşma içine girmiştir. Kuzey Amerikan edebiyatının en keskin görüşlü ve en geniş açılı toplum eleştirmeni olan Mark Twain, 21 Nisan 1910’da Redding’de yaşamını yitirmiştir. -
Mehmet RaufServetifünun romancılarındandır. 1875 yılında doğmuş, 1931 yılında İstanbul’da yaşamını yitirmiştir. Bahriye Mektebi’nden mezun olduktan sonra deniz subayı olmuş, staj için Girit’e (1894), Kiel kanalının açılış töreninde bulunmak üzere Almanya’ya (1895) gönderilmiştir. Dönüşte İstanbul’da Tarabya’da elçilik gemilerinin irtibat subaylığına atanmıştır. 1908’den sonra bahriyeden ayrılmış, hayatını yazarlıkla kazanmaya başlamıştır. Cumhuriyet devrinde kadın dergileri çıkarmış, ticaretle uğraşmıştır.
On altı yaşındayken yazdığı Düşmüş adlı hikâyesini İzmir’e, Halit Ziya’ya göndermiş, Halit Ziya da Hizmet gazetesinde yayımlamış. Daha sonra yazılarına İstanbul’da Mektep dergisinde yer verilmiştir. Halit Ziya, Cenap Şehabettin, Hüseyin Cahit’le böylece önceden tanışan Mehmed Rauf’un sanatının en başarılı eseri Eylül adlı romanıdır. -
Platon
-
Samipaşazade Sezai
-
Şehbenderzade Filibeli Ahmed Hilmi
-
Şeyh Şadi-i Şirazi
-
Victor HugoBüyük Fransız şairi ve yazarı Victor Hugo, Fransa tarihinin en çalkantılı dönemlerinden birinde, 1802’de doğdu. Daha on iki yaşındayken şiirleri yayımlanmaya başladı. Yirmi yaşında ilk eseri Od’lar ve Çeşitli Şiirler ile ismini duyurdu.
1830 siyasi olayları, aile anlaşmazlıkları ve sarayda beklediği yakınlığı bulamaması, Hugo’da büyük fikir değişikliklerine yol açtı. Fransız gençliğinin problemleriyle ilgilendi. İmparator ve kral mücadelesine sahne olan Fransa’da ezilen, baskı gören, sefalete terk edilen yığınların haklarını korudu. Sefiller ve Deniz İşçileri isimli romanlarıyla yeni bir düşünce çığırını başlattı. Krallığa karşı cumhuriyeti savundu. Cezalar, Dalıp Gitmeler, Gülen Adam sürgün döneminin meyveleridir. 1859’da affedildiyse de kendi isteğiyle sürgünde kaldı.
Cumhuriyet’in ilanı üzerine Paris’e döndü (1870). Cumhuriyetçi direnişin sembolü olarak Paris milletvekili, daha sonra da senatör seçildi. Bu arada L’Événement gazetesini kurdu. 1878’de felç geçirdi ve 1885 yılında hayata gözlerini yumdu. -
William Shakespeareİngiliz tiyatro yazarı ve şairdir. Bir tüccarın oğlu olan William Shakespeare, on sekiz yaşındayken Anne Hathaway’le evlenip bir süre sonra Londra’ya gitti. Orada önce tiyatro oyunculuğu yaptı. Daha sonra ünlü Globe ve Blackfriars tiyatrolarına ortak oldu. Başkalarının yazdığı oyunları düzelterek oyun yazarlığına ilk adımını attıktan kısa süre sonra kendi oyunlarını yazmaya başladı. Veba salgını sırasında Londra’dan ayrıldı, ama 1954’te geri döndü. 1613'te emekli olup Stratford'a geri döndü ve üç yıl sonra orada hayatını kaybetti. William Shakespeare, gelmiş geçmiş en büyük tiyatro yazarlarından biri sayılır. Büyüleyici ve zengin dili nedeniyle oyunlarını “şiirsel dramalar” olarak nitelendirenler olmuştur. Bazı oyunları yalnız şiirsel biçimleriyle değil, bütün öğelerindeki derin ve geniş insan yapısı anlayışıyla da büyüleyicidir. William Shakespeare aşağılık ve soylu şeyleri, masumluğu ve vahşiliği, komik ve çok ciddi olayları gözler önüne sermeyi; günlük olaylardan alışılmamış olaylara rahatça geçmeyi bilmiştir. Her sınıftan insanı gözler önüne sermeyi başarmış, hem bireysel hem toplumsal düzeydeki ahlak sorunlarıyla ilgilenmiştir.